मूळ भारतातील, मुरिया जमात बहुतेक छत्तीसगढ राज्यातील बस्तर प्रदेशात आढळते, जरी ते महाराष्ट्राच्या शेजारच्या राज्यातही मोठ्या प्रमाणावर विखुरलेले आहेत. मुरिया लोकांचा एक मजबूत सांस्कृतिक इतिहास आहे आणि ते त्यांच्या स्वतःच्या चालीरीती, विधी आणि पद्धतींचे पालन करतात. त्यांच्याकडे सामाजिक संरचनेची एक अनोखी व्यवस्था आहे आणि एक वडील परिषद त्यांच्या प्रत्येक सेटलमेंटवर देखरेख करते.
मुरिया हे प्रामुख्याने कृषीप्रधान लोक आहेत आणि शेती आणि इतर वन-आधारित क्रियाकलाप त्यांच्या उत्पन्नाचा बहुतांश भाग देतात. ते त्यांच्या उत्साही गौर नृत्यासाठी प्रसिद्ध आहेत, जे सण आणि उत्सवादरम्यान सादर केले जातात, तसेच त्यांच्या संगीत रीतिरिवाज आणि नृत्य प्रकारांसाठी प्रसिद्ध आहेत.
गरिबी, निरक्षरता आणि आरोग्यसेवा आणि शिक्षण यासारख्या मूलभूत सेवांमध्ये प्रवेश नसणे यासह समृद्ध सांस्कृतिक वारसा असूनही मुरिया लोकांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. सरकारी संस्था आणि गैर-सरकारी संस्था लोकांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती उंचावण्यासाठी आणि त्यांच्या सांस्कृतिक वारशाचे संरक्षण करण्यासाठी काम करत आहेत.
स्थान - छत्तीसगड, भारतातील बस्तर भागात मुरिया जमाती मोठ्या प्रमाणात आढळते. तथापि, जवळच्या महाराष्ट्र राज्यातही त्यांची मोठी उपस्थिती आहे. छत्तीसगडच्या दक्षिणेकडील भागात बस्तरचा आदिवासी बहुल प्रदेश आहे, जो समृद्ध सांस्कृतिक वारसा आणि विविध आदिवासी लोकसंख्येसाठी प्रसिद्ध आहे. मुरिया जमातीसारख्या असंख्य स्थानिक लोकसंख्या सुमारे 40,000 चौरस किलोमीटरच्या या क्षेत्राला घर म्हणतात.
भाषा - मुरिया जमातीची प्राथमिक जीभ मुरिया भाषा आहे, जी गोंडी भाषिक कुटुंबातील आहे. भारतातील सर्वात मोठ्या आदिवासी जमातींपैकी एक, गोंड लोक गोंडी नावाची द्रविड भाषा बोलतात. मुरिया जमात महाराष्ट्राच्या काही भागात आणि छत्तीसगडच्या बस्तर जिल्ह्यात राहतात, जिथे मुरिया भाषा मोठ्या प्रमाणावर बोलली जाते.
मुरिया भाषेव्यतिरिक्त, अनेक आदिवासी सदस्य हिंदी आणि छत्तीसगढ़ी या दोन भाषांमध्येही पारंगत आहेत, ज्या या भागात संवाद आणि शिक्षणासाठी वारंवार वापरल्या जातात. काही आदिवासी सदस्य, विशेषत: शहरांमध्ये राहणारे, इंग्रजी समजू शकतात आणि बोलू शकतात.
संस्कृती - मुरिया जमाती आपल्या ज्वलंत आणि वैविध्यपूर्ण संस्कृतीसह परिसरातील इतर जमातींपेक्षा वेगळी आहे. ते पिढ्यान्पिढ्या पार पडलेल्या त्यांच्या स्वतःच्या रूढी, परंपरा आणि विश्वासांचे पालन करतात. मुरिया जमातीच्या प्रमुख सांस्कृतिक वैशिष्ट्यांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
मुरिया लोक त्यांच्या दोलायमान नृत्यशैलींसाठी ओळखले जातात, विशेषत: गौर नृत्य, जे सण आणि उत्सवादरम्यान सादर केले जाते. त्यांना संगीताचा समृद्ध वारसाही आहे.
मुरिया जमात शत्रूवादी आणि हिंदू सिद्धांतांचा संकर करते. विविध देव आणि आत्म्यांची पूजा करण्यासाठी ते गावातील देवस्थानांवर धार्मिक विधी आणि अर्पण करतात.
सामाजिक रचना: मुरिया लोकांचे आयोजन असामान्य पद्धतीने केले जाते, ग्रामपरिषद, जी वडीलधाऱ्यांची बनलेली असते, निर्णय घेण्यास जबाबदार असते.
सण: मुरिया जमाती वर्षभर अनेक सुट्ट्या पाळते, ज्यामध्ये दंडारीचा कापणी सण आणि नारायणपूरचा नवीन वर्षाचा सण यांचा समावेश होतो.
शेती: मुरिया जमाती प्रामुख्याने कृषीप्रधान आहे आणि समाजाचे बहुतांश उत्पन्न देणारा उद्योग म्हणजे शेती. ते पारंपारिक कृषी पद्धतींचे पालन करतात जे शतकानुशतके दिले गेले आहेत आणि जमिनीशी त्यांचा मजबूत संबंध आहे.
मुरिया जमातीचा सांस्कृतिक इतिहास हा भारताच्या मोठ्या सांस्कृतिक लँडस्केपचा एक महत्त्वाचा घटक आहे आणि त्यांच्या रीतिरिवाजांचे संरक्षण आणि प्रगती करण्यासाठी पुढाकार घेतला जात आहे.
शैली आणि पोशाख - मुरिया जमातीची फॅशन सेन्स आणि पोशाख त्यांच्या विशाल सांस्कृतिक वारशाचे प्रतिबिंब आहेत. मुरिया पुरुष आणि स्त्रिया मूलभूत परंतु विशिष्ट पारंपारिक कपडे घालतात जे त्यांच्या ग्रामीण आणि कृषी जीवन पद्धतीचे प्रतीक आहेत.
पुरुषांच्या पारंपारिक कपड्यांमध्ये सहसा शर्ट आणि धोतर किंवा लुंगी, कमरेभोवती परिधान केलेल्या कापडाचा तुकडा असतो. एक पगडी, जी ते देखील परिधान करतात, त्यांच्या पारंपारिक कपड्यांचा एक आवश्यक घटक आहे.
स्त्रियांच्या पारंपारिक कपड्यांमध्ये साडी असते, जी अंगाभोवती गुंडाळलेली लांब वस्त्र असते आणि ब्लाउज असते. साडीवर विशेषत: दोलायमान रंग आणि विस्तृत आकृतिबंधांची भरतकाम केलेली असते. स्त्रिया देखील पारंपारिक दागिने घालतात, जे वारंवार चांदी आणि इतर मौल्यवान धातूंचे बनलेले असतात, जसे की हार आणि बांगड्या.
मुरिया जमातीमध्ये सामान्यतः एक माफक सौंदर्य असते जे तरीही त्यांचा वैविध्यपूर्ण सांस्कृतिक इतिहास प्रतिबिंबित करते. मुख्य कार्यक्रम आणि उत्सव, जसे की सण आणि विवाह, ते पारंपारिक पोशाख करतात, जो त्यांच्या सांस्कृतिक ओळखीचा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
अन्न - मुरिया जमातीच्या सांस्कृतिक इतिहासातील एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे त्यांचे अनोखे अन्न. मुरिया लोकांचे मूलभूत पण स्वादिष्ट खाद्यपदार्थ त्यांच्या कृषी जीवन पद्धतीचे प्रतिबिंबित करतात.
मुरिया जमातीच्या पारंपारिक आहारामध्ये प्रामुख्याने तांदळाचा समावेश असतो, ज्यामध्ये वारंवार भाज्या आणि शेंगांच्या शेजारी पिकवल्या जाणाऱ्या विविध शाकाहारी पदार्थांचा समावेश असतो. डाळ, मसाल्यांनी तयार केलेल्या भाज्या आणि लोणचे हे काही खाद्यपदार्थ खूप लोकप्रिय आहेत. जरी ते देखील आवडत असले तरी, मुरिया पाककृतीमध्ये सहसा कोणत्याही मांसाहारी पदार्थांचा समावेश नसतो.
मुरिया लोकांमध्ये हाताने बनवलेली तांदळाची बिअर "हंडिया" बनवण्याची आणि पिण्याची परंपरा आहे. सणासुदीच्या प्रसंगी हंडीचा वापर सामान्य आहे आणि मुरिया सामाजिक आणि सांस्कृतिक जीवनाचा एक महत्त्वाचा पैलू मानला जातो.
मुरिया जमातीचे पाककृती बऱ्याचदा सरळ आणि आरोग्यदायी असते, जे त्यांचे पृथ्वीशी असलेले खोल नाते आणि त्यांच्या दीर्घकालीन कृषी रीतिरिवाजांना प्रतिबिंबित करते. मुरिया लोकांच्या पारंपारिक खाद्यपदार्थांचे जतन आणि संवर्धन करण्यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत, ज्यांचे पाककृती त्यांच्या सांस्कृतिक वारशाचा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
हस्तशिल्प - मुरिया जमात हस्तकलेच्या विस्तृत वारशासाठी प्रसिद्ध आहे, ज्यामध्ये बांबू, फॅब्रिक आणि लाकूड यांसारख्या स्थानिक पातळीवर सहज उपलब्ध असलेल्या सामग्रीपासून उत्पादित केलेल्या उत्पादनांच्या श्रेणीचा समावेश आहे. मुरिया लोक त्यांच्या विशिष्ट हस्तकलांसाठी ओळखले जातात, ज्यात हे समाविष्ट आहे:
बांबूच्या चटया आणि टोपल्या: मुरिया लोक बांबूच्या चटया आणि टोपल्यांचे प्रतिभावान विणकर आहेत, जे उत्पादनांची वाहतूक, अन्न साठवणे आणि झोपण्याच्या जागेची तरतूद यासह विविध कामांसाठी काम करतात.
कापडी बाहुल्या: मुरिया लोक त्यांच्या कापडी बाहुल्यांसाठी प्रसिद्ध आहेत, ज्या स्थानिक पातळीवर खरेदी केलेल्या कापडापासून तयार केल्या जातात आणि उत्कृष्ट नमुने आणि दोलायमान सुईकामाने सुशोभित केल्या जातात. मुलांना या बाहुल्यांसोबत खेळायला आणि सजवायला आवडते, जे अगदी सामान्य आहेत.
लाकडाचे चमचे, वाट्या आणि मूर्ती या काही वस्तू आहेत ज्या मुरिया लोक लाकूड कोरीव कामात तरबेज असतात.
बेल मेटलपासून बनवलेली भांडी: मुरिया लोक बेल मेटल, तांबे आणि कथील मिश्र धातुसह काम करण्यात निपुण आहेत आणि ते प्लेट्स, वाट्या आणि कप यासह अनेक प्रकारची भांडी तयार करतात.
मुरिया जमातीच्या हस्तकला त्यांच्या विशिष्ट रचना आणि कुशल कारागिरीसाठी बहुमोल आहेत आणि त्यांच्या सांस्कृतिक वारशाचा एक महत्त्वपूर्ण घटक आहेत. मुरिया लोक या हस्तकलेचा वापर त्यांच्या दैनंदिन जीवनातच नव्हे तर शेजारच्या लोकांसाठी पैशाचा एक महत्त्वाचा स्रोत म्हणून करतात. मुरिया जमातीच्या पारंपारिक हस्तकला त्यांचे अस्तित्व टिकवून ठेवण्यासाठी आणि एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे यशस्वीपणे प्रसारित करण्याच्या प्रयत्नात त्यांचे जतन आणि संवर्धन केले जात आहे.
युनिव्हर्सल ट्राइब्सकडून आदिवासी समुदाय उत्पादने खरेदी करा
